- [email protected]
- 08508116629
Stres Kırığı Nedir, Nasıl Tedavi Edilir?
İskelet sisteminin önemli yapılarından biri olan kemikler, pek çok farklı etkene bağlı olarak zarar görebilir. Bunlardan biri de stres kırığıdır. Stres kırığı, kemik yüzeyinde oluşan çok küçük çaplı çatlaktır. Genellikle tekrar eden travmalara bağlı olarak görülür. Uzun mesafe koşusu gibi sporlarla ilgilenenlerde sık görülür. Ancak uygun olmayan ayakkabı kullanımı, ısınmadan egzersize başlamak gibi etkenler de stres kırığı oluşumunda rol oynayabilir. Stres kırığı, sıklıkla kaval kemiği, ayak, topuk, kalça ve alt sırt bölgesindeki kemiklerde meydana gelir. Stres kırığı, normal kırık gibi ani bir hareketle birdenbire oluşmaz. Kemik üzerindeki tekrarlayan travmalar, bir süre sonra kemikte yorgunluğa yol açar. Kemik yüzeyinde zayıf bir bölge oluşmasına neden olan bu durumda zaman içinde kemik yapısında çatlak oluşur. Yavaş gelişen bir ağrıya yol açan bu durum, başlangıç aşamasında çoğunlukla istirahatle birlikte iyileşir. Ancak ilerlemiş vakalarda ağrı, dinlenme ile geçmeyebilir. Stres kırığının olduğu bölgede şişlik ve morluk görülebilir. Stres kırığı tedavisinde ilk adım, kişinin aktivitesini kısıtlamaktır. Bu nedenle stres kırığına neyin yol açtığının bilinmesi önemlidir. Şiddetli vakalarda ise tedavi, cerrahi yöntemlerle yapılabilir. Stres kırığı tanı ve tedavi yöntemlerine geçmeden önce sıklıkla merak edilen “Stres kırığı nedir?” sorusunu yanıtlamak gerekir.
Stres kırığı, kemikte küçük bir çatlaktır. Bu kırıklar çoğunlukla aşırı kullanımdan kaynaklanır ve aktivite artışı ile ortaya çıkabilir. Stres kırıkları en çok bacakların ağırlık taşıyan kemiklerinde görülür. Kemik, yeni başlanan bir egzersiz rutini gibi yeni bir strese maruz kaldığında, artan kuvvete hazır olmayabilir ve bunun sonucunda stres kırığı gelişebilir. Koşucular, futbol ve basketbol gibi koşu gerektiren sporlara katılan bireyler arasında daha yaygındır. Yeni bir egzersiz denemek, antrenman yoğunluğunu birden artırmak, koşu bandında koşmaya alışık olan birinin aniden açık havada farklı zemin koşullarında koşması gibi etkenler, stres kırığına yol açabilir. Ayrıca, osteoporoz gibi rahatsızlıkların kemikleri zayıflaması durumunda da stres kırığı meydana gelebilir. Bazı vakalarda ise stres kırığı, yalnızca günlük aktivitelerin yapılması ile oluşabilir.
Ayak ve alt bacak kemikleri, yürüme, koşma ve atlama gibi sürekli tekrar edilen aktiviteler sırasında stres kırıklarına karşı özellikle savunmasızdır. Özellikle ayak tarak kemiklerinde yaygın olarak görülür. Ek olarak topukta (kalkaneus), baldır kemiğinde (fibula), ayak bileği ekleminde yer alan ve küçük bir kemik olan talusta ve orta ayağın üstünde yer alan naviküler kemikte de stres kırıkları yaygındır.
Stres kırıkları, aşırı kullanım yaralanması olarak da tanımlanabilir. Tekrarlayan kuvvetlerin kemiğe mikroskobik düzeyde hasar vermesiyle zaman içinde ortaya çıkar. Stres kırığına neden olan tekrarlayan kuvvet, ani bir kırığa ya da kemiğin iki parçaya ayrılmasına neden olacak kadar büyük değildir. Stres kırıkları, belirli aktiviteler çok sık tekrarlandığında, ağırlık taşıyan kemikler yeterince dinlenmediğinde meydana gelir. Aslında kemik yapımı ve yıkımı sürekli bir döngü halindedir. Bu döngü sırasında yeni kemik gelişir ve eski kemiğin yerini alır. Ancak sürekli tekrarlayan etkilere maruz kalan kemiğin, yıkımı daha hızlı gerçekleşir. Sonuç olarak kemik zayıflar ve stres kırıklarına karşı savunmasız hale gelir.
Stres kırıkları, yaygın olarak aktivitede ani bir artış nedeniyle oluşur. Ancak hiç egzersiz yapmayan birinin haftada bir gün, aynı hareketleri tekrarlaması da stres kırığına neden olabilir. Bu noktada aktivitenin süresi ve yoğunluğu önemlidir. Kişinin alışık olmadığı türde bir ayakkabı kullanması dahi ayağın tekrarlayan hareketlerin neden olduğu kuvvetlerle başa çıkma yeteneğinin azalmasına ve dolayısıyla stres kırığına yol açabilir. Bunlara ek olarak, yaş, kilo, cinsiyet ve anatomik farklılıklar da stres kırıklarına yol açabilir. D vitamini eksikliğinin yaygınlaştığı kış aylarında stres kırığının görülme sıklığı artar. Kemik yoğunluğunu etkileyen bazı ilaçlar ve osteoporoz gibi bazı rahatsızlıklar da stres kırıklarına neden olabilir. Stres kırığına yol açan etkenlerin bir bölümü şu şekilde sıralanabilir:
Stres kırıkları aşırı kullanımın etkilediği her kemikte ortaya çıkabilir. Ancak çarpma ve ağırlık taşıma aktivitelerinin bir sonucu olarak da alt ekstremitelerde meydana gelebilir. Stres kırıklarının büyük çoğunluğu, kaval kemiğinde oluşur. Ayakta stres kırığı da yaygındır. Ayakta parmaklara kadar uzanan kemikler, metatars olarak adlandırılır. Her ayakta beş metatars bulunur. Stres kırığı sıklıkla ikinci ve üçüncü metatarslarda meydana gelir. Stres kırıkları topuk (kalkaneus), kalça (femur proksimal) ve hatta belde de görülebilir.
Stres kırığı belirtilerinin bir kısmı şu şekilde sıralanabilir:
Stres kırığı erken dönemde tedavi edilmesi gereken bir rahatsızlıktır. Tedavi edilmeyen vakalarda ağrının şiddeti artar. Bazı durumlarda cerrahi girişimlerde bulunmak gerekebilir. Sıklıkla sorulan “Stres kırığı nasıl geçer?” sorusundan önce “Stres kırığı nasıl teşhis edilir?” sorusunu yanıtlamak gerekir.
Stres kırığı belirtileri ile bir ortopedi uzmanına başvurulduğunda hekim öncelikle kişinin anamnezini alır. Bu aşamada hekim, kişinin tıbbi geçmişini, mesleğini, egzersiz yapıp yapmadığını ve kullandığı ilaçları sorgular. Ardından fizik muayenesini yapar. Gerekli durumlarda hekim, röntgen ve MR gibi radyolojik tetkikler ister. Stres kırıklarının araştırılması için kemik taraması yapılması gerekebilir. Elde edilen bulgular ışığında stres kırığı varlığı tespit edilir.
Ağrı, kesinlikle göz ardı edilmemelidir. Ağrıyı görmezden gelmek, gelecekte çok daha ciddi sağlık sorunlara yol açabilir. Bu nedenle ağrı hissedilmeye başlandığında bir ortopedi doktoruna muayene olmak önemlidir. Stres kırığı tedavi edilmezse sorun daha da kötüleşebilir. Stres kırığı yanlış şekilde iyileşebilir, artrite yol açabilir ve hatta ameliyat gerektirebilir.
Stres kırığı tedavisi, stres kırığının bulunduğu bölgeye, şiddetine, kişinin yaşına ve genel sağlık durumuna göre farklı şekillerde yapılabilir. Stres kırığı tedavisinde öncelikli olarak ağrıya yol açan aktivitenin bırakılması gerekir. Genellikle 2 ila 8 hafta arasında istirahat önerilir. Stres kırığının olduğu bölgeye buz uygulaması yapılabilir. Ayrıca, ilgili alanı kalp seviyesinin üzerine çıkarmak iyileşmeye yardımcı olur. Hekim, ağrı ve şişliğin azalması için nonsteroid antiinflamatuvar ilaçlar reçete edebilir. İyileşme döneminde ya da sonrasında fizik tedavi uygulamaları önerilebilir. Bu tedavi yöntemlerinden fayda görülmediğinde ya da şiddetli vakalarda ise tedavi, stres kırığı ameliyatı olarak da bilinen cerrahi yöntemle yapılabilir. Genellikle operasyon sırasında kemiğin desteklenmesi için cerrah, iğne, vida veya plaka gibi aletler kullanabilir.
Çoğu vakada, stres kırığının iyileşmesi 6 ila 8 hafta kadar sürer. Daha ciddi stres kırığı vakalarında ise süre uzayabilir. Önceki aktivitelere çok erken dönmek, iyileşme sürecinin gecikmesine ya da sekteye uğramasına neden olabilir. Yeniden yaralanma, kronik problemlere neden olabilir ve stres kırığı asla düzgün bir şekilde iyileşmeyebilir.
Eğer sizde ya da bir yakınınızda stres kırığı belirtileri varsa bir ortopedi uzmanına muayene olmayı ihmal etmeyin.
