- [email protected]
- 08508116629
Arka Çapraz Bağ Yaralanması Nedir, Nasıl Anlaşılır?
Kaval kemiği ve uyluk kemiği diz eklemini oluşturan yapılardandır. Eklemin üzerinde bulunan diz kapağı, bir kalkan gibi eklemin ön kısmında yer alır. Bir kemiğin diğerine bağlanması, bağlar sayesinde olur. Diz ekleminde toplam 4 farklı ana bağ bulunur. Bunlar diz ekleminin bir arada kalmasını sağlayan güçlü yapılardır. Arka çapraz bağ, ön çapraz bağa kıyasla daha güçlüdür. Diğer bir deyişle arka çapraz bağ, insan dizinde yer alan en güçlü ve en büyük eklem içi bağdır. Kaval kemiğinin arkaya doğru kaymasını engelleyerek, dizin stabilitesine katkı sağlar. Arka çapraz bağ, yaklaşık olarak serçe parmağı kalınlığında olup 2 parçalıdır. Anterolateral demet (ALB) ve posteromedial demet (PMB) olmak üzere 2 farklı bağ demetinden oluşur. Anterolateral demet, kaval kemiğinin yani tibianın arkasından femur çentiğinin üst kısmına gider. Daha küçük olan posteromedial demet ise femur çentiğinin yanına gider. Daha basit bir anlatımla arka çapraz bağ, uyluk kemiğini, kaval kemiğine bağlar. Diz eklemini orta kısmında yer alır. Arka çapraz ve ön çapraz bağlar, diz ekleminin içinden geçer ve bu bölgede “X” şeklini oluşturur. Bu nedenle de çapraz bağ olarak adlandırılırlar. Bağlar, ligament olarak adlandırılan sert ve güçlü doku bantlarıdır.
Arka çapraz bağ tıp literatüründe Posterior Cruciate Ligament (PCL) olarak tanımlanır. Arka çapraz bağların boyutu ve gücü göz önünde bulundurulduğunda bu yapıyı yırtmak, önemli ölçüde travmatik bir yaralanma gerektirir. Arka çapraz bağ yaralaması, dizdeki arka çapraz bağın aşırı gerilmesi veya yırtılmasıdır. Genellikle diğer bağ yaralanmaları ile birlikte görülse de bazı nadir vakalarda tek başına arka çapraz bağ yaralanması da görülebilir. Arka çapraz bağın tek başına yaralandığı durumlar, genellikle dizin ön tarafına darbe gelmesi ile oluşur. Spor aktiviteleri sırasında dizin üzerine düşmek ya da trafik kazası gibi travmaya yol açan olaylara bağlı olarak görülebilir. Arka çapraz bağ yaralaması sırasında bazı belirtiler ortaya çıkar. Bunlar, genellikle şişlik ve ağrıdır. Diz eklemi stabilitesini kaybetmiş olabilir. Arka çapraz bağ yaralaması belirtileri konusuna geçmeden önce sıklıkla merak edilen “Arka çapraz bağ yaralaması nedir?” sorusunu yanıtlamak gerekir.
Arka çapraz bağ, diz ekleminin stabil kalmasını sağlayan 4 ana bağdan biridir. Diz ekleminin arkasında, kaval kemiği ile uyluk kemiği arasında yer alır. Kaval kemiğinin arkaya doğru kaymasını engeller. Arka çapraz bağ yaralanmaları ise bu bağ dokusunda oluşan zedelenmelerdir. Genellikle kaval kemiğinin ön tarafına gelen darbelere bağlı olarak oluşur. Bu durum ön konsol yaralanması olarak da bilinir. Diz fleksiyondayken yani bükülüyken kaval kemiğine gelen; kaval kemiğini şiddetli bir şekilde geriye doğru itmesine neden olan darbelere bağlı olarak oluşur. Çoğunlukla araç kazalarında dizin torpidoya çarpmasıyla meydana gelir. Dizin aşırı bükülmesine neden olan travmalar da arka çapraz bağ yaralanmalarına neden olabilir. Bu durum hiperekstansiyon olarak da bilinen dizin geriye kaçmasına bağlı gelişen yaralanmalar olarak da bilinir. “Arka çapraz bağ yaralanması neden olur?” sorusundan önce arka çapraz bağ yaralanması derecelerine göz atmak faydalı olabilir.
Arka çapraz bağ yaralanması dereceleri, yaralanmanın şiddetine göre farklı şekillerde değerlendirilir. Bu durum aynı zamanda arka çapraz bağ burkulması olarak da bilinir. Arka çapraz bağ yaralanması dereceleri şu şekilde sıralanabilir:
Arka Çapraz Bağ Yaralanması Belirtileri Nelerdir?
Arka çapraz bağ yaralanmalarında kişide herhangi bir belirti görülmeyebilir. Bazı hafif vakalarda karşılaşılan bu durumda kişi, yürümeye devam edebilir. Hafif arka çapraz bağ yaralanmaları sonrasında kişi, diz çöktüğünde dizin arka kısmında hafif bir ağrı hissedebilir. Ayrıca şişlik de göze çarpabilir. Hareket açıklığı bir miktar kısıtlanabilir. Bu tip hafif şiddetli yaralanmaların tedavi edilmemesi durumunda bir süre sonra dizin ön kısmında da ağrı hissedilir. Yürürken, yokuş aşağı koşarken veya merdivenlerden aşağı inerken rahatsızlık duyulur. Koşmak ya da ağırlık kaldırmak gibi eylemler ağrıya yol açabilir. Ancak genellikle arka çapraz bağ kopması, diz ekleminde sert bir şişliğe neden olur. Şişik ile birlikte ağrı görülür ve kişi yürümekte güçlük çeker. Bazı kişiler dizde boşluk hissi tarif edebilir. Diz eklemi kişiye güven vermez.
Çoğu arka çapraz bağ yaralanması tek başına meydana gelmez. Diğer bağlar ve kıkırdak gibi yapılar da zarar görebilir. Bu yapıların hangilerinin zedelendiğine bağlı olarak dizde uzun süre ile ağrı ve kararsızlık gibi şikayetler görülebilir. Bir süre sonra etkilenen dizde artrit gelişebilir.
Arka çapraz bağ yaralanması genellikle tibianın yani kaval kemiğinin ön kısmına alınan darbeler nedeniyle meydana gelir. Sıklıkla motosiklet kazalarında görülür. Araba kazalarında ise kişinin dizini sert bir yüzeye çarpması ile oluşur. Ender durumlarda ise sportif aktiviteler sırasında dize gelen darbelere ya da diz bükülü iken yere düşmeye bağlı olarak da ortaya çıkabilir. Arka çapraz bağın yaralandığı vakalarda diz ekleminin stabilitesi bozulur. Kaval kemiği, uyluk kemiğine göre daha geride yer alır. Diz ekleminde yer alan kıkırdak doku hasar görebilir.
Arka çapraz bağ yaralanması şüphesi ile bir ortopedi doktoruna başvurulduğunda hekim, öncelikle kişinin anamnezini alır ve ardından fizik muayenesini yapar. Dize ait tüm yapılar kontrol edilir. Hekim fizik muayene sırasında, posterior tibial sag testi, arka çekmece testi, posterior Lachman testi, quadriceps aktif testi, eksternal rotasyonda rekurvatum testi, posterolateral çekmece testi, eksternal tibial rotasyon testi ve ters pivot shift testi gibi pek çok farklı test yapabilir. Bu testlerin tümü, diz ve bacağın farklı pozisyonlarda incelenmesinden ibarettir. Hekim gerekli gördüğünde, röntgen, MR gibi radyolojik tetkikler ve kemik sintigrafisi yapılmasını talep edebilir. Bazı vakalarda artroskopik inceleme gerekebilir. Artroskopik görüntüleme, diz eklemine küçük bir kesi içinden optik görüntüleyici cihazın sokulması olarak açıklanabilir. Ortopedi hekimi, monitörden diz ekleminin iç kısmını detaylı olarak değerlendirir.
Arka çapraz bağ yaralanması tedavisi, ilaçlı ve cerrahi gibi farklı yöntemlerle yapılabilir. Bu noktada tedavinin şekillenmesini sağlayan, yaralanmanın şiddetidir. Ayrıca yaralanmanın ne zaman gerçekleştiği ve çevre dokularda hasarlanma varlığı da önemlidir. Arka çapraz bağ yaralanmalarında ibuprofen türü nonsteroid antiinflamatuvar ilaçlar kullanılabilir. Dizin güçlenmesi, işlevini ve stabilitesini geri kazanması için bazı egzersizler önerilebilir. İyileşme sürecini desteklemek için koltuk değneği ya da dizlik kullanımı gerekebilir. Şiddetli vakalarda ise arka çapraz bağ ameliyatı olarak da bilinen cerrahi girişime gerek duyulabilir. Operasyon, çoğunlukla arka çapraz bağ artroskopik cerrahi yöntemiyle gerçekleştirilir. Operasyon sırasında cilt üzerine invaziv kesiler açılır. Bu kesilerden optik görüntüleyici ve cerrahi el aletleri ilgili bölgeye sokulur. Yırtılan bağa ait ligamentler çıkarılır. Donör bölgeden alınan bağ ve tendon yapıları ile arka çapraz bağ onarılır.
Eğer sizde ya da bir yakınınızda da arka çapraz bağ yaralanması olduğunu düşünüyorsanız vakit kaybetmeden bir ortopedi uzmanına başvurmayı unutmayın.
